زاها حدید (Zaha Hadid)، به طور کامل Dame Zaha Hadid متولد ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰ معمار انگلیسی متولد عراق است که به دلیل معماری بسیار آینده نگرانه‌ای که با منحنی نماها، زاویه‌های تیز و مواد مانند بتن و فولاد مشخص می‌شود، مشهور شد.
سازه‌هایی که زاها طراحی کرده است با موفقیت معماری عالی را تحریک می‌کند زیرا بسیاری از آن‌ها باعث ایجاد رمز و راز می‌شود. زاها حدید معماری برجسته با سبک واسازی بوده که بیشتر سازه‌های وی آمیخته از زمین‌شناسی، ساختمان‌سازی و مناظر اطراف آن است.
در سال ۲۰۰۴ او اولین زنی شد که جایزه معماری پریتزکر را دریافت کرد. حدید با دریافت لیسانس ریاضیات تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی در بیروت لبنان آغاز کرد.
در سال ۱۹۷۲ وی برای تحصیل در انجمن معماری به مرکز لندن رفت، که مرکز اصلی تفکر معماری مترقی در دهه ۱۹۷۰ بود. در آن‌جا او با معماران الیا زنگلیس و رم کولهااس آشنا شد، که به عنوان شریک آن‌ها در دفتر معماری متروپولیتن با آن‌دو همکاری می‌کرد. حدید شرکت خود در لندن، Zaha Hadid Architects (ZHA) را در سال ۱۹۷۹ تأسیس کرد.
زاها حدید تنها بانویی بود که در دنیای مردانه معماری، رها از شعار‌های فمنیستی و بدون ادعا در طول مدت کوتاهی تبدیل به یک الگو و سرمشق برای معماران سراسر جهان شد. او عقیده داشت، کارهایی که انجام می‌دهد باید تا حد زیادی با یکدیگر متفاوت باشند به گونه‌ای که که همراه با پیشرفت تکنولوژی، معماری نیز باید پیشرفت کند.
سبک معماری او سیال، پویا، متحرک و متنوع بود و سازه‌های او تا حد زیادی به جای سکون تمایل به حرکت در فضا داشتند. او در طول زندگی خود هیچ‌گاه ازدواج نکرد و برای رسیدن به اهداف خود انتقادات زیادی را تحمل کرد. در ادامه این مقاله با هلدینگ آژند آشیانه همراه باشید.
زاها حدید اولین زن برنده جایزه بهترین طرح موزه
در سال ۲۰۱۰ طراحی تخیلی حدید برای موزه هنر و معماری معاصر MAXXI در رم، جایزه Stirling از (RIBA) Royal Institute of British Architects را برای بهترین ساختمان توسط یک معمار انگلیسی به دست آورد. وی سال بعد به دلیل ساختاری زیبا که برای آکادمی Evelyn Grace، یک مدرسه متوسطه در لندن، تصور کرد برنده جایزه استرلینگ دوم شد.
یکی دیگر از طرح‌های این معمار برجسته که یک مرکز فرهنگی در سال ۲۰۱۲ در باکو ، آذربایجان افتتاح شد، برنده جایزه بهترین طرح موزه طراحی لندن در سال ۲۰۱۴ شد. وی اولین زنی بود که این جایزه را کسب کرد و جزو اولین طراحان از گروه معماری بود. از دیگر کارهای برجسته وی می‌توان به مرکز ورزشهای آبی لندن اشاره کرد که برای بازی‌های المپیک ۲۰۱۲ ساخته شده است.
موزه هنر گسترده الی و ادیت براد، که در سال ۲۰۱۲ در دانشگاه ایالتی میشیگان در شرق لنسینگ، میشیگان افتتاح شد، و برج نوآوری باشگاه جوکی (۲۰۱۴) برای دانشگاه پلی‌تکنیک هنگ کنگ.
علاوه بر موارد گفته شده، حدید برنده مدال‌ها و جوایز متعددی در طول زندگی خود شد که از جمله آن‌ها می‌توان به مدال سلطنتی معماری در بریتانیا اشاره کرد. وی همچنین لقب تشریفاتی بانو را از ملکه بریتانیا در سال ۲۰۱۲ دریافت کرد.
پروژه‌های ناتمام زاها حدید
این بانوی برجسته معماری در بسیاری از مکان‌ها از جمله انجمن معماری، دانشگاه هاروارد، دانشگاه شیکاگو و دانشگاه ییل به تدریس معماری مشغول شد. وی همچنین مبلمان، جواهرات، کفش، کیف، فضاهای داخلی مانند رستوران‌ها و ست‌های صحنه را طراحی کرد.
حدید در هنگام مرگ ناگهانی خود در اثر حمله قلبی در‌حالی‌که تحت درمان برونشیت در سال ۲۰۱۶ بود، ۳۶ پروژه ناتمام را ترک کرد. از جمله آن‌ها می‌توان به ورزشگاه جام‌جهانی ۲۰۲۲، بندرگاه آنتورپ (۲۰۱۶) و مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی نفت ملک عبدالله (۲۰۱۷ ؛ KAPSARC) ) در عربستان سعودی اشاره کرد.
۱. ایستگاه آتشنشانی ویترا (VITRA)
ایستگاه آتش نشانی Vitra که برای مجموعه کارخانه‌ای به همین نام در Weil-am-Rhein آلمان طراحی شده بود، اولین پروژه طراحی حدید بود که ساخته شد. صفحات بتونی متقاطع ساختمان که برای شکل دادن و تعریف خیابانی که از داخل مجموعه عبور می‌کند ، نمایانگر اولین تلاش برای ترجمه نقشه‌های مفهومی خارق‌العاده و قدرتمند حدید به یک فضای معماری کاربردی است.
حدید در ابتدا فقط طراحی ایستگاه آتشنشانی را عهده‌دار شد. این پروژه اما در نهایت گسترش یافت و شامل دیوارهای مرزی، یک فضای ورزش و یک سوله دوچرخه شد. به‌طور کلی در این ساختمان، تعداد زیادی خطوط تیز در مرکز به یکدیگر متصل شده و شکل زیبا و خارق‌العاده‌ای را خلق می‌کنند.
در طراحی نما این ایستگاه آتشنشانی، از شیشه و بتن استفاده شده و نمای منحصر به فردی را خلق می‌کند. امروزه این ایستگاه آتشنشانی به نمایشگاه تبدیل شده و مورد بازدید عموم قرار گرفته است.
۲. سکوی پرش برگیسل (Bergisel Ski Jump)
از دیگر طرح‌های حدید می‌توان به سکوی پرش برگیسل در کوه‌های اتریش اشاره کرد. زاها حدید این سکو را بازسازی کرده و در مدت زمان کوتاهی آن‌را برای مسابقات بین‌المللی آماده کرد.
۳. ساختمان مدیریتی بی ام دبلیو (BMW)
شرکت بی ام دبلیو برای ساخت ساختمان مدیریتی خود یک مسابقه در بین معماران برگزار کرد که در این مسابقه زاها حدید توانست پیروز میدان شود. این ساختمان نوعی همزیستی بین محیط، انسان و ماشین بوده و منظره‌ای درخشان از بدنه سیاه و نقره‌ای ماشین‌های معلق در خط تولید را ایجاد می‌کند.
در این جاذبه گردشگری که نگاه بسیاری از گردشگران را به خود خیره کرده است، اولین چیزی که در ساختمان مرکزی آن توجه گردشگران و بازدید‌کنندگان را به خود جلب می‌کند، مقیاس بزرگ فضا می‌باشد. در این ساختمان همچنین قسمت پل‌مانند منشعب شده از ساختمان اصلی، فضای اداری را در بر‌گرفته و این امر موجب پیوند دو حجم دیگر شده‌است و حیاط ورودی ساختمان را قاب می‌کند.
۴. فرودگاه بین‌المللی ستاره دریایی پکن
شکل کلی این فرودگاه به شکل ستاره دریایی می‌باشد. در فضای داخلی این فرودگاه، قوس‌ها و منحنی‌های زیادی استفاده شده‌است که تابش نور طبیعی از سقف و همچنین از سطح آن روشنایی داخل ساختمان را افزایش می‌دهد.
استفاده از اصول معماری چینی سبب شده تا به‌صورت یکپارچه از طریق مناطق ورود، خروج و غیره مسافران به سمت حیاط مرکزی انتقال و هدایت شوند.
۵. پل شیخ زاید در ابوظبی
پل چشمگیر شیخ زاید یکی دیگر از بنا‌های ساخته شده توسط زاها حدید می‌باشد که دارای ۸۴۲ متر طول و ۶۴ متر ارتفاع بوده و پیچیده‌ترین پل ساخته‌شده تا به حال است. معماری بی‌نظیر و ظاهر کمانی شکل این پل به همراه سیستم نورپردازی خاصی که در آن اجرا شده، زیبایی آن‌را دو‌چندان می‌کند.
ساخت این پل که در امارات متحده قرار گرفته است حدود ۴ سال به طول انجامید. طراحی این پل به گونه‌ای است که تا ۱۲۰ سال عمر خواهد‌کرد. علت این امر استفاده از استیل و بتن می‌باشد که مقاومت و استحکام آن را افزایش داده است.
۶. موزه ساحلی ریورساید گلاسگو
این موزه بی‌نظیر که یکی دیگر از آثار برجسته حدید می‌باشد در ساحل رودخانه کلاید در اسکاتلند قرار گرفته‌است. این موزه برای نمایش دادن تاریخچه صنعت اتومبیل استفاده شده و بازدید‌کنندگان زیادی را به خود اختصاص داده است.
در پیکره این ساختمان می‌توان حرکت را به وضوح و به خوبی احساس کرد و از نظر این معمار برجسته این بنا موجی از حرکت می‌باشد. در سقف این ساختمان از ورقه‌های فلزی با جنس روی استفاده شده که همین امر سبب شده تا نمای این موزه از بالا بسیار زیبا و با‌شکوه به نظر برسد.
۷. مرکز ورزشهای آبی المپیک لندن
معماری مرکز ورزشهای آبی لندن با الهام از هندسه‌های سیال آب در حال حرکت، ایجاد فضاها و محیط پیرامونی منعکس‌کننده چشم‌انداز‌های کنار رودخانه پارک المپیک است. سقف موج‌دار این مرکز به صورت موج از زمین بیرون می‌رود و همچنین استخر‌های مرکز را با حرکتی یکنواخت از سیال محصور می‌کند. مرکز ورزشهای آبی با انعطاف‌پذیری ذاتی طراحی شده است تا بتواند ۱۷،۵۰۰ تماشاگر را برای بازی‌های ۲۰۱۲ المپیک لندن را در خود جای دهد.
مرکز ورزشهای آبی همچنین در چارچوب طرح جامع پارک المپیک قرار دارد. با قرار گرفتن در انتهای جنوب‌شرقی پارک المپیک، دسترسی جدید عابران پیاده به پارک المپیک از طریق پل شرق به غرب (پل Stratford City نامیده می‌شود) مستقیماً از مرکز عبور کرده و به عنوان دروازه اصلی ورود به پارک است. چندین پل عابر پیاده کوچک‌تر نیز چندین مکان دیگر را به یکدیگر متصل می کنند.
۸. مرکز آموزش و کتابخانه وین
این کتابخانه در وین اتریش توسط معمار برجسته، زاها حدید ساخته شده‌است. طراحان نورپردازی، روشنایی مفهومی و دقیقی را برای فضاهای عمومی داخلی، کتابخانه، دفاتر، مناطق مطالعه و نمای خارجی ساختمان ایجاد کردند.
دیوارهای این بنا نیز دارای زاویه‌های تیزی بوده و سپس شکل منحنی پیدا کرده و بدین طریق مرکز ساختمان را ایجاد می‌کنند.
۹. موزه جامع هنر میشیگان
یکی دیگر از بنا‌های خارق‌العاده این معمار برجسته می‌توان به موزه جامع هنر واقع در میشیگان آمریکا اشاره کرد. نکته جالب توجه در طراحی و معماری این ساختمان در این است که رنگ این بنا با توجه به ساعت و آب و هوا مدام در حال تغییر است و عوض می‌شود.
این ساختمان همچنین به گونه‌ای ساخته شده که نمای آن می‌تواند تصاویر محیط اطراف خود را بازتاب نماید. علت این امر استفاده از مصالح خاصی می‌باشد.
۱۰. مرکز فرهنگی حیدر علی اف (Heydar Aliyef Center)
این بنا در جمهوری آذربایجان، باکو قرار دارد. در ساخت این مرکز فرهنگی از هیچ خط صافی استفاده نشده و این بنا تا حد زیادی به موج شباهت دارد. معماری ویژه این بنا سبب شده تا ارتباط خاصی بین محیط درون و بیرون برقرار و آن‌ها را به یکدیگر ربط دهد. مصالح مورد استفاده در طراحی این ساختمان شامل فیبر شیشه‌ای بتن مسلح و فیبر شیشه‌ای پلی استر مسلح می‌باشد که قدرت انعطاف‌پذیری زیادی را به بنا می‌دهند.
۱۱. برج نوآوری دانشگاه هنگ کنگ
طرح این برج بسیار شبیه به یک فانوس دریایی نمادین می‌باشد که دارای ویژگی‌های یک برج مدرن نیز است. زمین‌هایی که در اطراف این ساختمان قرار گرفته‌اند برای ایجاد چشم‌نوازهای زیبا طراحی شده‌اند.
این برج با ۱۵۰۰۰ متر‌مربع زیر‌بنا، فضایی منحصر به فرد برای ۱۸۰۰ دانش‌آموز و کارکنان آن‌جا را فراهم می‌کند که در آن یک سالن سخنرانی، استودیو، ۱۰ کلاس درس، کارگاه آموزشی، یک موزه، سالن مشاهدات و همچنین فضایی برای نمایشگاه وجود دارد.
۱۲. مرکز هنری دانگدامون سئول
Dongdaemun Design Plaza یک مرکز فرهنگی و نمایشگاهی با تمرکز بر طراحی، فناوری و هنر است که ساخت آن باعث تغییر کل یک بلوک شهر در منطقه تجاری Dongdaemun سئول شده است.
این مرکز جدید که توسط معماران زاها حدید طراحی شده است، یک منطقه تفریحی و یک فضای سبز عمومی را در محیط شهری متراکم محله برای ساکنان و بازدید‌کنندگان فراهم می‌کند.
نمای خارجی این ساختمان از بتن، سنگ و آلومینیوم بوده و نمایی صیقلی به آن می‌دهد. در نما و طراحی داخلی آن نیز از کاشی‌های آکوستیک، فولاد، سنگ و همچنین کامپوزیت استفاده شده است.
۱۳. اداره مدیریت بندری آنتورپ بلژیک
این بنا تنها ساختمان دولتی طراحی شده توسط زاها حدید می‌باشد که برخلاف سایر ساختمان‌های دولتی که دارای یک طراحی و سبک جدی هستند، این ساختمان با طرح و فرم کشتی ساخته شده است. همچنین در نمای این ساختمان از فولاد، بتن و شیشه استفاده شده است.
از آن‌جایی که آنتورپ در گذشته مرکز تجارت الماس نیز بوده‌است، حدید در طراحی این بنا از اشکال الماس نیز کمک گرفته و بدین طریق زیبایی دو چندانی را خلق نموده است.
