ابر خشت چیست؟

ابر خشت :

زمین‌‌لرزه پدیده‌‌ای نام‌‌آشنا برای تمامی اهالی این سیاره است. در همین یکی دو سالی که گذشت، از اهالی مناطق ازگله و سرپل ذهاب کرمانشاه در ایران تا اهالی پوئبلا در مکزیک، همگی قدرت ویرانگر زلزله‌‌هایی عظیم را با گوشت و پوست و استخوان خود درک کردند؛ زلزله‌‌هایی که قدرت آن‌‌ها حتی به بالای ۷ درجه در مقیاس ریشتر نیز می‌‌رسید.

هنوز هم اثار و خرابی های زلزله‌‌ی سال ۲۰۱۷ پوئبلا، در شهر هوئیاپان به چشم می خورد.

در این شهر، یکی از اهالی محلی به‌‌نام «ساودرا» درکنار سازه‌‌ای ایستاده که قرار است خانه‌‌ی جدیدش باشد. اما برخلاف بسیاری از همسایگانش، ساودرا از بلوک‌های بتونی برای بازسازی خانه‌‌اش استفاده نمی‌کند. او از مصالحی استفاده می‌کند که با نام اَبَرخِشت شناخته می‌‌شوند. این ماده درحقیقت یک ماده مبتنی‌‌بر زمین است که تولید آن نیازمند منابعی خارج از محیط نیست و مزیت مهم آن برای بسیاری از اهالی محلی این منطقه‌‌ی زلزله‌خیز، مقاومت آن دربرابر زمین‌لرزه است.

حالا سوالی که پیش می آید این است که ابرخشت چیست؟

ابرخشت(سوپر خشت،سوپر ادوب):

شکلی از معماری با خاک است که توسط معمار و بنیانگذار مؤسسه CAL- EARTH ،نادر خلیلی ابداع و توسعه یافته است. خلیلی با استفاده از کیسه‌های خاکی طویل، سیم‌های خاردار، خاک موجود در سایت و ابزارهای مورد نیاز، سامانه ای خلاق از خاک ابداع کرد که ترکیب شده با روش معماری سنتی و الزامات ایمنی جهانی امروز و استانداردهای زلزله در کالیفرنیاست.

اجزا تشکیل دهنده سازه های ابر خشت :

سازه های ابرخشت متشکل از خاک معمولی، خاک رس، آهک، مواد آلی، سیم خاردار، سنگ و کیسه هایی از جنس پروپیلن می باشند.

تاریخچه ابرخشت:

تاریخ دقیق استفاده از کیسه‌های خاکی خیلی مشخص نیست اما عمدتاً به قبل از زمان جنگ جهانی اول برمی‌گردد که سربازان کیسه‌های پر از شن را برای سنگربندی استفاده می‌کردند. در قرن گذشته، سایر ساختمان‌های کیسه خاکی تحت تحقیقات گسترده‌ای قرار گرفتند و به آرامی شروع به به رسمیت شناختن جهانی به عنوان راه حلی قابل قبول برای ارائه مسکن مقرون به صرفه کردند.

نادر خلیلی ابتدا در سال ۱۹۸۴ در پاسخ به فراخوان ناسا، تکنیک کیسه خاکی اَبَرخِشت را پیشنهاد کرد. در سال ۱۹۹۵، ۱۵ پناهگاه برای پناهندگان جنگ خلیج فارس در ایران توسط خلیلی و سازمان ملل متحد ساخته شد. از آن زمان، روش اَبَرخِشت در کانادا، مکزیک، برزیل، بلیز، کاستاریکا، شیلی، ایران، هند، روسیه، مالی، تایلند و همچنین در ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفته‌است.

چرا ابرخشت؟

با توجه به گسترش شهر نشینی ، معضلات اجتماعی به بخشی جداناشدنی از این تحول تبدیل شده‌اند .محله‌های فقیرنشین شهر، کانون ناهنجاری‌های اجتماعی و آلودگی‌های محیطی هستند و ساکنان این نواحی به سرپناه مناسب، امکانات آموزشی رفاهی و محیطی دارای حداقل ارزش‌های زیستگاهی دسترسی ندارند، از طرفی وقتی سوانح طبیعی مانند سیل و زلزله رخ می‌دهد ، گروه‌های کثیری از مردم شهرها و روستاهای خود را ترک می‌کنند و برای دوره زمانی که گاه سال‌ها به طول می‌انجامد در سکونتگاه‌هایی موقت زندگی می کنند. طبق آمار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی، حدود ۸ درصد از زمین لرزه‌های دنیا و حدود ۱۷ درصد از زلزله‌های بزرگ دنیا در فلات ایران رخ می‌دهد. در مواجهه با چنین شرایطی با کمک گرفتن از ظرفیت‌ها و امکانات حرفه‌ی معماری می توان به راهکارهایی برای بهبود شرایط زیستی انسان‌های گرفتار در چنبر مشکلات و آلودگی‌های زیست محیطی دست یافت، تا همگان از بستری مناسب برای ادامه حیات برخوردار شوند.

هندسه سازه های ابرخشت

سازه های ابرخشت معمولا به شکل گنبدی اجرا می شوند و در صورتی که پلان مدنظر مستطیلی باشد لازم است که سازه به کمک ستون در گوشه ها تقویت شود. سازه های ابرخشت مناسب برای اجرای سالن های بزرگ و سازه های چند طبقه ای نیستند و در متراژهای ۴۰ تا ۲۰۰ متر مربع اجرا می شوند، همچنین انتخاب تعداد اتاق در سازه های ابرخشت محدودیتی ندارد

روش اجرا :

ابتداپلان یا نقشه خانه مورد نظر و در ابعاد مطلوب تهیه می‌شود. برای این منظور، نادر خلیلی خود تعدادی نقشه با تعداد اتاق‌ها و قابلیت‌های متنوع را پیشنهاد می‌کند، ولی در نهایت طراح یا سازنده بنا در این زمینه قدرت انتخاب نیز دارد. بعد از این مرحله، ردیف اول از ابرخشت روی پلان جاگذاری می‌شود. کیسه‌هایی که معمولا به صورت استاندارد برای این هدف منظور شده‌اند در حین جاگذاری، با خاک مرطوب پر و کوبیده می‌شوند و با روش بنایی “زنجیره پیوسته” روی هم قرار می‌گیرند. در این بین، بین هر دو لایه از ابرخشت بعد از کوبش لایه پایینی، برای مهار کردن نیروهای کششی، دو ردیف سیم خاردار قرارداده می‌شود، هدف از این کار ایجاد نوعی سازه خود پشتیبان مقاوم در برابر نیروهای کششی است.

سقف:

سقف این سازه ها می تواند با چادر برزنتی، آجرسفال های رسی و چوب اجرا شود. در سقف این نوع از سازه ها بازشوهایی کوچک اجرا می شود تا در زمستان سازه بتواند توسط نور خورشید گرم شود.درسقف سازه های ابرخشت دودکشی بلند قرار می گیرد که نقش بادگیر را دارد و در تابستان کمک به خنک شدن سازه می کند.

پنجره:

جای پنجره ها به این شکل در ساختمان تعبیه می شود که مقداری کیسه شنی در جایی که می خواهیم پنجره باشد قرار می دهیم و این کیسه ها را به شکل دریچه یا پنجره قالب بندی می کنیم. بعد کیسه شن را پاره می کنیم و مواد بیرون می ریزد و به این شکل پنجره درست می شود. و یا قالب هایی را جای پنجره قرار داده بعد از ساخت در می آورند و پنجره را جاگذاری می کنند. لذا این راهی عالی برای ایجاد یک پنجره با استفاده از موادی نظیر کیسه شن و خاک است.

نما :

نوعی نما سازی در این خانه ها وجود دارد که به آنها “کاشی رپ” گفته می شود. در تابستان این بخش از دیوار در مقابل نور خورشید و بخش دیگر در سایه قرار می گیرد تا ساختمان زیاد گرم نشود. و در هنگام باران سنگین، باران را پراکنده می سازد و به صورت تدریجی و قابل کنترل به پایین می راند؛ و به همین خاطر آبها انباشته و سیل آسا به پایین نمی آیند.

مدت زمان اجرا:

مدت زمان اجرای سازه های ابرخشت با توجه به مساحت آن در بازه ی ۲ روز تا ۳۰ روز زمان می برد و در مناطقی که بارندگی در آن زیاد است بسیار طولانی می باشد به همین دلیل این سازه ها برای این نوع مناطق مناسب نمی باشند.